HASAN SABRİ AYVAZOV’UN (1878-1938) USÛL-İ TEDRÎS VE TA‘LÎM TERBİYE ADLI ESERİNİN DİN EĞİTİMİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

Hasan Sabri Ayvazov (1878-1938), Rusya sınırları içinde bulunan Kırım’ın Alupka şehrinde doğmuştur. Hayatı boyunca İsmail Gaspıralı’nın öğrencisi olarak Cedidci geleneğin içerinde yer almış, “dilde, fikirde, işte birlik” ideali çerçevesinde dil ve din birliğinin Türk dünyasının birleşmesindeki önemini vurgulamıştır. Kırım-Tatar hareketinin içerisinde aktif bir şekilde Sabri, hareketin faaliyetlerinin duyurulması tanıtılmasında yazdığı eserlerle birlikte parlamento başkanlığı elçilik gibi farklı faaliyet alanlarında etkili olmuştur. Dolayısıyla o, sadece ilim adamı değil, millî siyasî konularla yakından ilgilenen önemli şahsiyettir. Sabri’nin tarih, edebiyat, pedagoji alanlarda çok sayıda kitap risalesinin yanı sıra çeviri makaleleri de bulunmaktadır. Usûl-i Tedrîs Ta‘lîm Terbiye isimli risalesi eğitim açısından en dikkate değer çalışmasıdır. Bu çalışmada, bu eserinde alan eğitimiyle ilgili görüşleri nitel araştırma tekniklerinden içerik analizi kullanılarak tespit edilmeye çalışılacaktır. her ne kadar Kırım’da mekteplerde uzun yıllardır “usûl-i cedîde” benimsense gereken ilerlemenin gerçekleştirilemediğini belirterek eserini probleme çare arama niyetiyle kaleme aldığını ifade etmektedir. Eserde eğitimle birçok konuya değinilmiştir. Ancak onun dinî eğitimi, eğitimin merkezine koyması dikkat çeken noktalardan tanesidir. O ayrıca programı, ilke kuralları, yöntem-teknik temel unsurlarıyla düşünceleri görüşlere oranda vermiştir. Onun eğitimi anlayışında ilimlerin tekelci öğretildiği aklî, alet arada öğretildiği, içine alabilen yenilikçi bakış açısının hâkim olduğu sonucuna ulaşılabilir.